| Κείμενο: |
1. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε σε ιστότοπο «Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Analitika» του Σεράγεβο, μελέτη σχετικά με τη λειτουργία του συστήματος δημοσίων συμβάσεων της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης καθώς και τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν εργοληπτικές επιχειρήσεις οι οποίες διεκδικούν συμβάσεις έργων στην χώρα. Η μελέτη και η έρευνα εκ της οποίας αυτή προέκυψε, ολοκληρώθηκαν στο πλαίσιο του έργου «Open Public Procurement in Bosnia and Herzegovina», το οποίο υλοποιείται από τους φορείς Centre for Investigative Reporting (CIN), Analitika - Centre for Social Research και Public Interest Advocacy Centre (CPI) και συγ-χρηματοδοτείται από την ΕΕ (IPA) και από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
2. Η έρευνα διεξήχθη καθ’ όλη την διάρκεια του έτους 2014, με κύριο σκοπό την καταγραφή των κυριότερων εμποδίων που αντιμετωπίζουν ιδιωτικές επιχειρήσεις στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν συμβάσεις έργων στην ΒκΕ. Τα δεδομένα της έρευνας αποκαλύπτουν μια σειρά από προβλήματα που προκύπτουν σε όλα τα στάδια των σχετικών διαδικασιών που διέπουν την λειτουργία του συστήματος δημοσίων συμβάσεων, από την παρουσίαση των προσφορών και την αξιολόγηση τους έως την ανάθεση των συμβάσεων. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων στο πλαίσιο της έρευνας αναγνώρισαν ως το πιο προβληματικό σημείο του συστήματος τον ορισμό των «κριτηρίων επιλεξιμότητας» (qualification criteria), καθ’ όσον εκτιμούν ότι αυτά παρέχουν πολύ μεγάλη «διακριτική ευχέρεια» στις αναθέτουσες αρχές (contracting authorities) κατά την φάση της αξιολόγησης των προσφορών ή είναι δυσανάλογα απαιτητικά σε σχέση με το αντικείμενο της σύμβασης έργου. Επιπλέον, σημαντικός αριθμός ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι μεταβολές στους όρους των δημοσίων συμβάσεων μετά την υπογραφή τους αποτελεί διαδεδομένη πρακτική ενώ, σε ό,τι αφορά το (σχετικά υψηλό) κόστος των τευχών δημοπράτησης και το κόστος εκκίνησης διαδικασίας προσφυγής (appeal procedure), θεωρεί ότι έχουν περιορισμένη μόνο επίδραση στη βούληση ιδιωτικών επιχειρήσεων να συμμετάσχουν στις προβλεπόμενες διαδικασίες. Τέλος, αριθμός ερωτηθέντων κρίνει ότι σημειώνονται καταχρήσεις και παρατυπίες στα στάδια της προετοιμασίας των τευχών δημοπράτησης, της ανάθεσης των συμβάσεων και της υλοποίησής τους.
3. Σε γενικές γραμμές, τα προβλήματα που αναδείχθηκαν από τους ερωτηθέντες σε ό,τι αφορά ειδικότερα την εφαρμογή του συστήματος δημοσίων συμβάσεων στην ΒκΕ, κρίνεται ότι έχουν ως αποτέλεσμα την παρέκκλιση (derogation) από τις αρχές της ανταγωνιστικότητας, της διαφάνειας, της μη-διάκρισης και της αποτελεσματικής δαπάνης δημοσίων πόρων, δηλαδή τις αρχές που διέπουν το ευρωπαϊκό πλαίσιο λειτουργίας του συστήματος δημοσίων συμβάσεων.
4. Μια πολύ σημαντική διάσταση την οποία αναδεικνύει η έρευνα είναι η εκτεταμένη διαφθορά, με τη μορφή είτε χρηματισμού είτε άλλου είδους κατάχρησης δημόσιας εξουσίας με σκοπό το προσωπικό όφελος, και η αίσθηση ότι προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση της προσπάθειας διεκδίκησης σύμβασης αποτελεί η προηγούμενη ανάπτυξη πολιτικών και προσωπικών διασυνδέσεων. Επιπρόσθετα, η επιχειρηματική κοινότητα σε μεγάλο βαθμό διακατέχεται από δυσπιστία έναντι του συστήματος δημοσίων συμβάσεων και ιδιαίτερα έναντι της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας του μηχανισμού επιβολής κυρώσεων για διαπιστωθείσες παρατυπίες, αθέμιτες πρακτικές ή ανευθυνότητα ως προς την δαπάνη δημοσίων πόρων. Μόνο ένας μικρός αριθμός επιχειρηματικών παραγόντων, ωστόσο, είναι διατεθειμένος να προβεί σε σχετική καταγγελία για διαφθορά η ανευθυνότητα δαπάνης δημόσιων πόρων, ενώ αντίθετα η μεγάλη πλειοψηφία τους δεν διαβλέπει ότι οι προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς στη λειτουργία του συστήματος δημοσίων συμβάσεων θα έχει κάποιο αποτέλεσμα στο άμεσο μέλλον. Τέλος, ένας σημαντικός αριθμός εκπροσώπων επιχειρήσεων δικαιολογεί την χρήση προσωπικών και πολιτικών διασυνδέσεων και επομένως αποδέχεται ως «αναγκαίο κακό» τον χρηματισμό ως προϋπόθεση επιτυχίας στη διεκδίκηση συμβάσεων, διατεινόμενοι ότι εξωθούνται / εξαναγκάζονται να συμμετέχουν σε πρακτικές διαφθοράς για να «επιβιώσουν» στην αγορά δημοσίων προμηθειών της ΒκΕ.
5. Σύμφωνα με τους συντάκτες της έρευνας, τα δεδομένα που αυτή αναδεικνύει δύνανται να αποτελέσουν χρήσιμο εργαλείο καθοδήγησης για τους αξιωματούχους της ΒκΕ οι οποίοι εργάζονται προς την κατεύθυνση της βελτίωσης του κανονιστικού πλαισίου και των πρακτικών του συστήματος δημοσίων συμβάσεων. |
ΒΟΣΝΙΑ-ΕΡΖΕΓΟΒΙΝΗ 
