ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ AΡΧΕΙΟΥ

Τις τελευταίες εβδομάδες και μέρες έχει καταγραφεί από πλευράς μας σημαντικός αριθμός αναφορών σε εδώ διοργανωθέντα Διεθνή Συνέδρια καθώς και σε σχετικά δημοσιεύματα στα τοπικά ΜΜΕ σε σχέση με τον μελλοντικό ρόλο του υδρογόνου στην ενεργειακή ασφάλεια και μετάβαση της περιφέρειας Βαλκανίων και ειδικότερα σε σχέση με το Κοινό Έργο Διασύνδεσης Σόφιας και Θεσσαλονίκης με αγωγό υδρογόνου το οποίο εξετάζουν η Ελλάδα (ΔΕΣΦΑ Α.Ε.) και η Βουλγαρία (Bulgartransgaz EAD). Η πρόθεση για την υλοποίηση του εν λόγω έργου είχε ανακοινωθεί πριν από ένα περίπου χρόνο και βασίζεται σε συμφωνία (letter of intent) που είχε συναφθεί στα τέλη Δεκεμβρίου του έτους 2021 μεταξύ της Bulgartransgaz EAD και του ΔΕΣΦΑ Α.Ε. Στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη διασυνοριακών ενεργειακών υποδομών, στο πλαίσιο της ανάπτυξης τεχνολογιών και συστημάτων υδρογόνου και της μελλοντικής δημιουργίας αγοράς υδρογόνου στην ΕΕ που αποτελούν μέρος των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της ΕΕ, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού.

Στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου «Green Transition» που διεξήχθη μεταξύ 20-22 Ιουνίου τ.ε. στη Σόφια, τόσο ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Bulgartransgaz EAD, Vladimir Malinov, όσο και ο συμμετέχων από πλευράς ΔΕΣΦΑ Α.Ε., Παναγιώτης Πανούσος, ανακοίνωσαν ότι για το εν θέματι έργο έχει υποβληθεί αίτηση για ένταξη στα Σημαντικά Ευρωπαϊκά Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος (IPCEIs), προκειμένου εξασφαλισθεί κοινοτική χρηματοδότηση - σε πρώτη φάση για τον σκοπό της πραγματοποίησης μελέτης σκοπιμότητας για το έργο (βλέπε και ως άνω σχετικό).

Σύμφωνα με τα όσα αποκάλυψε ο κ. Malinov κατά τη διάρκεια του εν λόγω Συνεδρίου, οι δύο εταίροι του έργου, Bulgartransgaz EAD και του ΔΕΣΦΑ Α.Ε., έχουν ήδη συγκεντρώσει βασικές πληροφορίες σχετικά με τη δυνατότητα τροφοδοσίας του δυνητικού αγωγού υδρογόνου και την πιθανή ζήτηση για φιλική προς το περιβάλλον πρώτη ύλη, αλλά το επόμενο βήμα της διαδικασίας θα είναι να πραγματοποιήσουν σοβαρή έρευνα αγοράς σχετικά με την χωρητικότητα, τη διαδρομή, το κόστος και την απόδοση της επένδυσης (ROI) ώστε να ληφθεί η σχετική απόφαση, ενώ ήδη αναζητείται επιπλέον χρηματοδότηση και από άλλα IFIs για την κατασκευή του αγωγού. Ωστόσο, ο κ. Malinov σημείωσε ότι, αυτή τη στιγμή, με τιμή περίπου 30 ευρώ / MWh, το φυσικό αέριο αποτελεί φθηνότερη πρώτη ύλη σε σχέση με το υδρογόνο και κατά τη σύναψη μακροπρόθεσμων συμβάσεων για την προμήθεια υγροποιημένου αερίου από νεότευκτους τερματικούς σταθμούς που «επαναεριοποιούν μπλέ καύσιμο», η τιμή του αερίου δύναται να μειωθεί ακόμη και κατά το ήμισυ σε σχέση με την τωρινή τιμή. Τον Απρίλιο τ.ε., η Bulgartransgaz EAD προσέλαβε μια εταιρεία συμβούλων για να αναλύσει την καταλληλότητα τμημάτων του δικτύου της για μεταφορά υδρογόνου, με ανάμειξη από 5% έως και 20% με φυσικό αέριο, καθώς και για να αναλύσει ποιές επενδύσεις θα χρειάζονταν για τον εκσυγχρονισμό ορισμένων εγκαταστάσεων ώστε να προχωρήσει το έργο. Το συμβόλαιο με την β/εταιρεία “Simatex EOOD” [http://simatex.eu/index.php], η οποία ασχολείται με το εμπόριο ηλεκτρολογικού και μηχανολογικού εξοπλισμού, την εγκατάσταση και εξυπηρέτηση εγκαταστάσεων, κτηματομεσιτικές συναλλαγές, εισαγωγές και εξαγωγές, είναι ύψους 350.000 ευρώ. Από τα δημοσιευμένα έγγραφα, προκύπτει ότι η εταιρεία διαδραματίζει κυρίως τον ρόλο μεσάζοντος, καθώς έχει υπογράψει σύμβαση με «υπεργολάβο» που θα πραγματοποιήσει ουσιαστικά την εν λόγω αξιολόγηση (την ολλανδική εταιρεία “Rosen Europe B.V.” [https://www.rosen-group.com/global.html], η οποία θα λάβει ποσό 280.000 ευρώ για τις υπηρεσίες της). Ο κ. Malinov αποκάλυψε επίσης στο εν λόγω Συνέδριο, ότι ο ανεξάρτητος διαχειριστής της διασύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας μέσω του αγωγού IGB, “ICGB AD” εξετάζει επίσης το ενδεχόμενο μελλοντικής μεταφοράς υδρογόνου. Συγκεκριμένα και σύμφωνα με τον επικεφαλής της Bulgartransgaz EAD, ο “ICGB AD” θεωρεί ότι με την κατάλληλη τροποποίηση της εγκατάστασης του αγωγού IGB θα είναι δυνατή στο μέλλον η μεταφορά υδρογόνου.

Σε νέα παρέμβασή του, στο πρόσφατο (27/06 τ.ε.) «Sofia Economic Forum», ο κ. Malinov τόνισε τα ακόλουθα: “Το υδρογόνο, ως εναλλακτικός φορέας ενέργειας με μηδενικές εκπομπές, θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία ενεργειακής μετάβασης. Υπάρχει συνέργεια μεταξύ αυτού και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας – υπό την έννοια ότι «πράσινο υδρογόνο» δύναται να παραχθεί από «περίσσεια» ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές και αντίστροφα, όταν η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια είναι υψηλή. Ωστόσο, δεν υφίσταται ακόμη παραγωγή, συστήματα μεταφοράς του ή ακόμη και ζήτηση για υδρογόνο σε επαρκή κλίμακα. Μέχρι να επιτευχθεί επαρκής παραγωγή και ζήτηση για υδρογόνο, η εισαγωγή του στο ενεργειακό μείγμα μπορεί να αυξηθεί ακριβώς μέσα από την ανάμειξή του με φυσικό αέριο (το λεγόμενο «μπλέ υδρογόνο»)”. Στη βάση αυτή, ο κ. Malinov απηύθυνε έκκληση προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς (εκπρόσωποι των οποίων ήταν παρόντες στο 4^ο «SEF»), όπως υιοθετήσουν μια στάση περισσότερο «τεχνολογικά ουδέτερη» - επειδή είναι σημαντικό να έχουμε στο μέλλον «βιώσιμο» υδρογόνο με χαμηλές εκπομπές άνθρακα – είτε αυτό παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είτε από βιομεθάνιο / φυσικό αέριο, είτε μέσω της αξιοποίησης τεχνολογιών δέσμευσης άνθρακα. Τόνισε την σημασία της συνεργασίας μεταξύ των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου, οι οποίοι θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στη διαδικασία απαλλαγής από τον άνθρακα και ανάπτυξης της μελλοντικής «οικονομίας του υδρογόνου». Η εξειδικευμένη γνώση και η σημαντική “συσσωρευμένη» εμπειρία την οποίαν έχουν αποκτήσει οι διαχειριστές στην ανάπτυξη και λειτουργία υποδομής αγωγών, θα διασφαλίσουν την έγκαιρη παροχή αποκλειστικής υποδομής για τη μεταφορά υδρογόνου. Σύμφωνα με τον CEO της Bulgartransgaz EAD, το φυσικό αέριο και οι υποδομές του είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή και ταχεία εισαγωγή του υδρογόνου στο ενεργειακό μείγμα και για την απεξάρτηση του ενεργειακού τομέα από τα ορυκτά καύσιμα. Το φυσικό αέριο, το υδρογόνο και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να θεωρηθούν ως ένας «κοινός μηχανισμός» που ανοίγει το δρόμο για ένα βιώσιμο και ουδέτερο από άνθρακα μέλλον του ενεργειακού τομέα. Έκλεισε την παρέμβασή του, υπενθυμίζοντας ότι η Bulgartransgaz EAD και ο ΔΕΣΦΑ Α.Ε. συνεργάζονται ήδη για τον σχεδιασμό διασύνδεσης των δικτύων υδρογόνου. Σχεδιάζονται επίσης έργα για την προσαρμογή των δικτύων μεταφοράς φυσικού αερίου ώστε να λειτουργούν με υδρογόνο από 10% έως και 20%. Αυτά τα έργα έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας προσιτού υδρογόνου και στην επίτευξη των στόχων μείωσης των ανθρακούχων εκπομπών, ενώ θα επιτρέψουν την διατήρηση του βασικού ρόλου των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου αναφορικά με τον βιώσιμο και ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό για την περιφέρεια Βαλκανίων, συμβάλλοντας στην πράσινη μετάβαση και επιτυγχάνοντας μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050.

Το «Κοινό έργο σύνδεσης Σόφιας και Θεσσαλονίκης με αγωγό υδρογόνου», σύμφωνα με τον σχεδιασμό των Bulgartransgaz EAD και ΔΕΣΦΑ Α.Ε., θα πρέπει να αποτελεί μέρος του δικτύου μεταφοράς υδρογόνου από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (όπου θα παράγεται από αξιοποίηση ΑΠΕ) προς την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Εκτιμήσεις από βουλγαρικές πηγές το κοστολογούν πολύ υψηλότερα από το αντίστοιχο υλοποιηθέν έργο κατασκευής του διασυνδετήριου αγωγού φ.α. Ελλάδος-Βουλγαρίας (IGB), σε ποσό που δύναται να προσεγγίσει έως και τα 3 δις. BGN / Lev (περίπου 1,5 δις. ευρώ, δηλαδή «συγκρίσιμο» με το έργο του αγωγού «TurkStream»). Για το λόγο αυτό και οι δύο χώρες, Ελλάδα και Βουλγαρία επιθυμούν να εντάξουν το εν λόγω έργο στα έργα κοινού ενδιαφέροντος της ΕΕ (IPCEIs), τα οποία δίνουν προτεραιότητα χρηματοδότησης σε έργα που εξυπηρετούν τους στόχους της «απανθρακοποίησης» του ενεργειακού τομέα και της κλιματικής ουδετερότητας. Οι στόχοι της ΕΕ είναι δεδομένοι, ήτοι τα κράτη-μέλη θα πρέπει να σταματήσουν χρησιμοποιούν φυσικό αέριο από ένα ορισμένο χρονικό σημείο και μετά. Ωστόσο, η ημερομηνία πλήρους απεξάρτησης από το φ.α. συζητείται διαρκώς το τελευταίο διάστημα (ειδικότερα από την έναρξη της ουκρανικής κρίσης και εντεύθεν) και δεν είναι απολύτως σαφές εάν τοποθετείται τελικώς την επόμενη δεκαετία ή όχι, με αποτέλεσμα η αγορά σε γενικές γραμμές να «αποθαρρύνει» την τρέχουσα περίοδο τη σύναψη μακροπρόθεσμων συμβάσεων προμήθειας φ.α. σε ανταγωνιστικές τιμές. Σύμφωνα με την ΕΕ, η λύση βρίσκεται ακριβώς στο υδρογόνο, το οποίο μπορεί να παραχθεί από πράσινη ενέργεια και να αποτελέσει εναλλακτική λύση για διάφορους βιομηχανικούς κλάδους «εντάσεως ενέργειας». Ωστόσο, το μεγάλο ερώτημα είναι το πόσο γρήγορα δύνανται να κατασκευαστούν κατάλληλες υποδομές για τη μεταφορά του, αφού είναι σαφές ότι η προσαρμογή του παλιού δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου στη νέα τεχνολογία δεν είναι ούτε πολύ εύκολη ούτε ιδιαίτερα φθηνή.

Η ένταξη του «Κοινού έργου σύνδεσης Σόφιας και Θεσσαλονίκης με αγωγό υδρογόνου» στον μελλοντικό σχεδιασμό ανάπτυξης «Υποδομών Μεταφοράς Υδρογόνου στη Βουλγαρία» είναι το αποτέλεσμα μιας συνολικής στρατηγικής την οποία σχεδιάζει να υλοποιήσει η νέα βουλγαρική κυβέρνηση για την ανάπτυξη σύγχρονου δικτύου υδρογόνου στη χώρα. Η επιδίωξη κατασκευής μιας αποκλειστικής υποδομής υδρογόνου καταδεικνύει τη δέσμευση της νέας κυβέρνησης για ένα πιο πράσινο ενεργειακό μέλλον και υπογραμμίζει τη σημασία που αποδίδει στις στρατηγικές επενδύσεις στα δίκτυα και στις τεχνολογίες υδρογόνου. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν γίνει μέχρι στιγμής γνωστά από τον φορέα εκμετάλλευσης (Bulgartransgaz EAD), το έργο “αναπτύχθηκε με τρόπο που επιτρέπει την επέκταση του δικτύου σε γειτονικές χώρες και στο εσωτερικό της χώρας”. Προβλέπει την κατασκευή αγωγών μήκους περίπου 250 χλμ., μαζί με δύο σταθμούς συμπίεσης που θα συνδέουν την περιοχή της Σόφιας με τα Κούλατα (ελληνό-βουλγαρική μεθόριος). Επιπλέον, περιλαμβάνει σχέδια για «σημείο διασύνδεσης» υδρογόνου με το δίκτυο του ΔΕΣΦΑ Α.Ε., στο σημείο «Κούλατα / Σιδηρόκαστρο». Η επιλεγμένη διαδρομή για τον αγωγό χρησιμοποιεί το υπάρχον δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου, απλοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τη διαδικασία κατασκευής. Κατά την Bulgartransgaz EAD, η «στρατηγική» θέση της Βουλγαρίας επιτρέπει τη μεταφορά τόσο του εγχώριου παραγόμενου υδρογόνου όσο και του εισαγόμενου υδρογόνου από την Ελλάδα, είτε μέσω αγωγών είτε μέσω τερματικών σταθμών. Το έργο εξετάζει επίσης την αξιοποίηση του πολλά υποσχόμενου «κόμβου» για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου στην περιοχή Mariška, με δυναμικότητα έως 380.000 τόνους ετησίως^[3].

Ωστόσο, ειδικοί εκτιμούν ότι, πέραν της πολιτικής διάστασης, η επιτυχής και γρήγορη υλοποίηση του έργου βασίζεται στην εξασφάλιση επαρκούς ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των τεχνικών δυσκολιών που αναμένεται να προκύψουν (όπως συνέβη και στην περίπτωση της κατασκευής του αγωγού IGB). Επιπλέον, η συνεργασία μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας, μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα είναι κρίσιμης σημασίας παράμετρος για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου μεταφοράς υδρογόνου σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο.