ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ AΡΧΕΙΟΥ

• Οικονομικό Περιβάλλον

Βάσει πρόσφατων δημοσιευμάτων και σχετικών οικονομικών αναλύσεων για το μέλλον και τις προοπτικές της κ/ οικονομίας η κ/ κυβέρνηση το 2024 καλείται να αντιμετωπίσει μια σειρά οικονομικών προκλήσεών, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι :

Α) Η διατήρηση της θετικής πορείας της οικονομίας. Παρά τις οικονομικές συνέπειες του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ στη λωρίδα της Γάζας και της ευρύτερης οικονομικής κρίσης, ως απόρροια της πανδημίας, που επηρέασε όλο το φάσμα της παραγωγικής δραστηριότητας, η Κύπρος κατάφερε να διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις οικονομικές επιπτώσεις τους σε σχέση με άλλες χώρες της Ε.Ε. Μέσω μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, την αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων αλλά και εγχώριων οικονομικών πόρων, υιοθετήθηκαν μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας, αποτρέποντας σε σημαντικό βαθμό τη χρεοκοπία επιχειρήσεων και τις απολύσεις προσωπικού. Το 2023 η κυπριακή οικονομία συνέχισε τη θετική της πορεία με ρυθμό ανάπτυξης 2,5%, ανεργία περίπου 6% και εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή τον Οκτώβριο του 2023 στο 3,6% σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2022. Οι αφίξεις τουριστών το 2023 ήταν ελαφρά χαμηλότερες από τις αφίξεις-ρεκόρ του 2019, όμως κατέγραψαν ρεκόρ εσόδων. Οι δημοσιονομικοί δείκτες παραμένουν θετικοί, ενώ πρόσφατα ο Οίκος Αξιολόγησης Moody’s αναβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, μετά από 11 χρόνια στην επενδυτική βαθμίδα. Σε κάθε περίπτωση το 2023 η κ/ οικονομία εξελίχθηκε ικανοποιητικά, παρά το ρευστό διεθνές οικονομικό περιβάλλον.

Β) Η αποτελεσματική διαχείριση των προβλημάτων και η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων. Σημείο αιχμής φαίνεται να είναι η περαιτέρω ενίσχυση νέων δυναμικών τομέων της οικονομίας, πέραν των παραδοσιακών  (τουρισμός, υπηρεσίες), οι οποίοι θα δώσουν στην κ/ οικονομία μεγαλύτερη ευελιξία και εξωστρέφεια και θα εξασφαλίζουν μελλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη και μεγαλύτερη ευημερία στους πολίτες. Τέτοιοι τομείς είναι η καινοτομία,  η ψηφιακή τεχνολογία, η  έρευνα, η  ιδιωτική εκπαίδευση και η πράσινη ανάπτυξη. Παράλληλα, η Κύπρος χρειάζεται να δώσει περαιτέρω προτεραιότητα στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας, ώστε να αυξήσει την παραγωγικότητα της, μέσω μεταρρύθμισης του συστήματος δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του τομέα της επιχειρηματικότητας, συμπεριλαμβανομένης και της σημαντικής ενίσχυσης των ερευνητικών κέντρων, νεοφυών επιχειρήσεων και τεχνοβλαστών. Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι η περαιτέρω προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού χαρακτηρίζεται σταθερά από το κυβερνητικό επιτελείο ως επιλογή καίριας σημασίας.

Γ) Η λήψη μέτρων αντιμετώπισης της έλλειψης εργατικού δυναμικού ειδικά σε τομείς όπως ο τουρισμός, η εστίαση, η αγροτική παραγωγή και οι κατασκευές, η συνέχιση και ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων, που αφορούν  στον δημόσιο τομέα και την τοπική αυτοδιοίκηση, η υλοποίηση του εκσυγχρονισμού του δικαστικού συστήματος και του νομοθετικού πλαισίου για γρηγορότερη απονομή της δικαιοσύνης, διασφάλισης διαφάνειας και  αποτελεσματικότερης πάταξης της διαφθοράς, η αλλαγή του φορολογικού συστήματος με παροχή φορολογικών κινήτρων σε εγχώριους και ξένους επενδυτές, η υλοποίηση της νέας πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης, που  θα ενθαρρύνει τις  επενδύσεις, που στηρίζονται στην πράσινη ενέργεια, η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και η αποτελεσματικότερη διαχείριση του μεταναστευτικού και του οικονομικού του αποτυπώματος.

Δ) Η αξιοποίηση των ευκαιριών του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα από το Ταμείο η Κύπρος μπορεί να αντλήσει κεφάλαια, τα οποία είναι συνδεδεμένα με συγκεκριμένους τομείς παραγωγικών επενδύσεων, που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μεταρρύθμιση. Η σωστή αξιοποίηση μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία νέων και ποιοτικότερων θέσεων εργασίας. 

Ε) Ενώ οι δημοσιονομικοί δείκτες παραμένουν θετικοί, με συνέχιση της μείωσης του δημοσίου χρέους αύξηση κατέγραψαν οι κρατικές δαπάνες το τελευταίο τρίμηνο του 2023, γεγονός το οποίο απαιτεί προσεκτικότερο σχεδιασμό τους, προκειμένου να μην επανέλθει το δημόσιο χρέος σε τροχιά ανόδου και να μην εξανεμιστούν τα αναμενόμενα πλεονάσματα. Σημειώνουμε ότι οι δαπάνες του κρατικού μισθολογίου ανέρχονται στο 28% των συνολικών δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού, περιορίζοντας τις δυνατότητες της Κυβέρνησης για περισσότερες αναπτυξιακές δαπάνες. Μεταξύ 2012-2023 το κρατικό μισθολόγιο αυξήθηκε κατά 1,1 δισ. Ευρώ. Λόγω της  διόγκωσης των μόνιμων ανελαστικών δαπανών του κράτους, που θα προέλθουν  από την αποδέσμευση 2400 θέσεων εργασίας  στο δημόσιο το τελευταίο 9μηνο, ο μεσοπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος κίνδυνος δημοσιονομικού εκτροχιασμού είναι υπαρκτός, γι’ αυτό οι όποιες αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται μέσα στο πλαίσιο της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Ε) Η ευρωπαϊκή οικονομία αποδείχτηκε ανθεκτική στην ενεργειακή κρίση, που προκάλεσε ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, ενώ το πακέτο NextGenerationEU παρέχει ενίσχυση των οικονομιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επί του παρόντος, ο πληθωρισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει καθοδική τάση, ενδεχομένως δε να παραμείνει για κάποιους μήνες ακόμη σε κάπως ψηλά επίπεδα, αλλά εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει προς τα μέσα του 2024 κοντά στο 2%. Αυτή η εκτίμηση υπόκειται σε υψηλό βαθμό αβεβαιότητας και επηρεάζεται από τις εξελίξεις τoυ πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας και τον βαθμό ασφαλούς διέλευσης πλοίων από την Ερυθρά Θάλασσα.

ΣΤ) Η  αύξηση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει σταματήσει, με το σημερινό ύψος των επιτοκίων να φαίνεται ότι επιτυγχάνει σταδιακά το  επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλ.  σταθεροποίηση του πληθωρισμού κοντά στο 2% εντός του 2024. Οι συνεχείς αυξήσεις του βασικού επιτοκίου έχουν ως επακόλουθο τον ακριβότερο δανεισμό για επιχειρήσεις, νοικοκυριά, αλλά και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., όπου η αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους γίνεται με υψηλότερα επιτόκια, με αρνητικές συνέπειες αυτό συνεπάγεται στη διαχείριση του. Βάσει αποτίμησης των ενδείξεων για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα  θα καταφέρει το τρέχον έτος να πετύχει μείωση του πληθωρισμού, χωρίς να προκληθεί  ύφεση στην Ευρωζώνη. Προκειμένου δε να αποφευχθεί περαιτέρω επιβράδυνση της  οικονομίας και αύξηση της ανεργίας αναμένεται ο τερματισμός της συσταλτικής νομισματικής πολιτικής, ενδεχομένως και μείωση των επιτοκίων μετά το 2^ο τρίμηνο του 2024, κατ’ αρχάς στην περίπτωση, που δεν θα υπάρξουν κάποιες αρνητικές εξελίξεις, στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής  και της Ουκρανίας που θα εκθρέψουν τον πληθωρισμό. Μία πιθανή εξάπλωση του πολέμου στη Μέση Ανατολή θα επηρεάσει αναπόφευκτα την παραγωγή, διανομή και την τιμή του πετρελαίου, εξέλιξη με τεράστιες επιπτώσεις στον πληθωρισμό.